Cursusprogramma

De 7e editie van Geoscouten begint vrijdagavond 14 november 2025 om 20:00 uur op het Scoutcentrum ‘Achter de Berg’ in Nistelrode.

Nistelrode (in de volksmond Nisseroi / Nisseroej) is een dorp in de gemeente Bernheze in de provincie Noord-Brabant, gelegen in de Peelrand. In 1994 werden de gemeenten Heeswijk-Dinther, Heesch en Nistelrode samengevoegd tot de gemeente Bernheze. In 1291 werd Nistelrode voor het eerst vernoemd als Nysterle. De uitgang le komt van loo dat bos betekent. De oorsprong van nister is minder duidelijk. Het kan om nittel gaan (= brandnetel) of om nester dat westen zou betekenen.

We gebruiken op dit Scoutcentrum de blokhut d'n Burcht als binnen accommodatie, en jij kampeert daar in jouw eigen shelter.

Op de website van Scouting Nederland is de kwalificatiekaart “Instructeur navigeren” gepubliceerd, waarin de competenties staan die iemand moet beheersen om deze kwalificatie te verwerven. Je kunt deze kwalificatiekaart downloaden via: https://www.scouting.nl/assets/uploads/doorzoekbareBestanden/05.Scouting-Academy/04.Kwalificatiekaarten/Instructeurs-vakopleiders/Kwalificatiekaart-instructeur-navigeren.pdf.

Nadat jij je als cursist hebt aangemeld, vul je in overleg met de praktijkbegeleider van jouw Scoutinggroep de kwalificatiekaart “Instructeur navigeren”, deel B in, zodat wij een indruk krijgen welke kennis en vaardigheden uit dat deel jij al beheerst. Deze ingevulde kwalificatiekaart stuur je tijdig naar ons op, en gebruikt de cursusstaf om een programma op maat te maken.

Tijdens Geoscouten kun je Scouting competenties onder de knie krijgen die worden genoemd in de kwalificatiekaart “Instructeur navigeren”, deel B - eigen specialisme: kennis van het materiaal, routetechnieken + kennis en vaardigheden op hike.

De overdracht van kennis, vaardigheden en inzichten door ervaren vakopleiders en kandidaat instructeurs navigeren mixen we met het direct (buiten) toepassen in de praktijk.

Veel van de genoemde kennis die wordt genoemd in de kwalificatiekaart “Instructeur navigeren”, staat beschreven in het ideeënboek Hiken, dat je alvast gratis kunt downloaden met deze link: https://www.scoutshop.nl/download-hiken.

Vrijdagavond

Na de opening starten we met een thematisch tochtje om je te laten ervaren hoe je een avondtocht spraakmakend kunt maken…, en hoe je dit in een hike kunt verwerken.

Zaterdagochtend

's Morgens schotelen we je drie instructieblokken voor waarin we ingaan op de competentie: kennis van het materiaal.

Tijdens de instructie kaart gaan we o.a. in op:

• Kaarten in historisch perspectief;
• Kaartprojectiemethoden;
• Kaart-, magnetisch en ware of geografische noorden;
• Kaartschalen;
• RD-coördinatensysteem;
• Legenda op topografische kaarten;
• Maken van de kaart.

Tijdens de instructie kompas behandelen we o.a.:

• Kompassen door de eeuwen heen;
• Windstreken van 4 t/m 64;
• Schaalindelingen: boog-, decimale en artillerie graden;
• Declinatie in het magnetisch kompas;
• Kompasroosverdelingen in: 360˚, 400˚ en 6400 duizendsten;
• Kompashandgrepen waarvoor je alleen een kompas nodig hebt.

Voor de lunch behandelen we uiteenlopende basis routetechnieken met een grote variëteit aan:

• Routebeschrijvingen;
• Sporen;
• Kruispuntenroutes en varianten daarop;
• Lijnroutes;
• Routetechnieken met windstreken en graden;
• Schetsen;
• Lezen van een route.

Zaterdagmiddag

1e ronde keuze instructieblokken

Na de lunch start de 1e ronde keuze instructieblokken uit de competenties: kennis van het materiaal & kennis en vaardigheden op hike.

Keuzeblok 1: Instructie kaart en kompas – beginners met o.a.:

• Kaart op het noorden leggen;
• Plaatsbepaling met kaart en kompas: kaart- en magnetisch noorden;
• Coördinaten op een kaart bepalen met een kaarthoekmeter;
• Positie zoeker;
• Kompashandgrepen waarvoor je een kaart en kompas nodig hebt;
• Kruispeiling;
• Coördinaten op een kaart bepalen;
• Werken met een hellinghoekmeter die in sommige kompassen zit.

Keuzeblok 2: Instructie Oriënteren met hemellichamen met o.a.:

• Astronavigatie oriënteren in Scouting handboeken;
• Oriënteren met de zon, maan en enkele sterren;
• Geografische coördinaten;
• Instrumenten en hun nauwkeurigheid:
• kwadrant;
• uitvinding van de nonius-schaal;
• sextant.
• Bepalen van breedte en lengte;
• Nocturlabium;
• Essentie van astronavigatie
• Vergelijking met GPS.

Plenaire instructie

Hierna volgt de plenaire instructie: Maken van een route en dan wordt o.a. ingegaan op:

• plannen van een route / speltakken: tijden, snelheden, afstanden in uiteenlopende soorten terrein en weersinvloeden;
• hoe stippel je een route uit op een kaart en/of digitaal met gevarieerde routebeschrijvingen, posten, enz.;
• creatief uitwerken van een route en handige tools;
• veiligheid van jouw jeugdleden waarborgen.

Tijdens deze instructie introduceren we o.a. het door ons ontwikkelde rekenmodel in Excel, waarmee je doorlooptijden van een hike – de benodigde hoeveelheden staf om posten op te bouwen / uitvoeren en begeleiden / af te breken kunt berekenen.

2e ronde keuze instructieblokken

Na een break met koffie / thee, e.d. start 17:00 uur de tweede ronde keuze instructieblokken. Je kunt aan één van de keuzebokken 3 of 4 deelnemen.

Keuzeblok 3: Instructie Navigeren op het water met o.a.:

• Verschillen tussen topografische en waterkaarten;
• De belangrijkste legenda eenheden op waterkaarten;
• Koers en positiebepaling;
• De meest gebruikte betonning en bebaking, havenlichten;
• Reisvoorbereiding: waterpeil, doorvaarthoogte en waterdiepte;
• Veiligheid: Scouting nautisch technische richtlijnen.

Keuzeblok 4: Digitale kaarten gebruiken voor tochten met o.a.:

• Data op de kaart;
• Toepassingen van Geodata;
• Datatypen;
• Digitale kaarten gebruiken voor tochten en hikes:
• Oriënteren;
• Topografische kaart maken;
• In praktijk: werken met https://plattekaart.nl

Zaterdagavond

Er is royaal tijd gepland om gezellig te gourmetten. Het verbruik van (alcoholische) drankjes die je dan of later op de avond gebruikt, zitten niet bij de cursusprijs inbegrepen.

Hierna geven we met een PowerPoint presentatie een impressie van alle kampen & leiderscursussen die de stichting Trapperskamp Vught / Luxemburgse Ardennen jaarlijks organiseert.

Hierna volgt de Jacobsstaf maken en leer je er ook mee werken.

Als vervolg op de instructie “Oriënteren met de hemellichamen” kun je ook een planisfeer maken, waarmee je (o.a. dit weekend) bij een heldere hemel sterrenbeelden kunt proberen te vinden, of ontdekken hoe je met een Nocturlabium werkt.

Hierna is er een informeel samenzijn, en door / voor de liefhebbers kunnen nabij d’n Burcht een kampvuurtje stoken.

Zondag

3e ronde keuze instructieblokken

Na het ontbijt start de derde ronde keuze instructieblokken. Je kunt aan één van de keuzebokken 5 of 6 deelnemen.

Keuzeblok 5: Kaart en kompas gevorderden: Projecties en rasters met o.a.:

• Inleiding: vorm van de aarde / geoïde – ellipsoïde / kaartdatum;
• Projecties: 4 keuze categorieën;
• Vijf voorbeelden van kaartprojecties;
• Van projectie naar raster;
• Meridiaan convergentie;
• Militaire kaarten;
• Afwijkende coördinaatsystemen: kreupel, scheef, logaritmisch, golvend, en poolcoördinaten;
• Driedimensionale coördinaten.

Keuzeblok 6: Navigeren met GPS – gevorderden met o.a.:

• GPS met je speltak;
• Hoe werkt satellietnavigatie: triangulatie - trilateratie;
• Kaarten voor GPS ontvangers;
• Functies van GPS ontvangers;
• GPS gebruiken.

Plenaire instructie Routepuzzels, codes en geheimschriften maken en oplossen

Om 10:15 uur start de instructie Routepuzzels, codes en geheimschriften maken en oplossen. Julius Caesar was de eerste die een geheimschrift maakte door met een eenvoudige formule de letters van het alfabet door elkaar te schudden. We voeren je daarom in vogelvlucht door historische ontwikkelingen in de encryptie. Als je een aantal Scouting routetechnieken kent, kun je daar kaart- en kompaspuzzels mee maken. De moeilijkheidsgraad ervan laat je oplopen naarmate jouw jeugdleden meer ervaring hebben in het oplossen ervan.Het oplossen van zulke puzzels kun je doen met het puzzel zoekschema, dat we behandelen.

Je bedenkt en maakt daarna een nieuwe puzzel. Daarbij bieden we bouwplaten van geometrische veelvlakken die je in elkaar kunt zetten. Hiernaast hebben we oude topografische kaarten van bijna heel Nederland, die je kunt “verwerken” in jouw creatie…

Om een nieuwe puzzel te maken kun je bijvoorbeeld experimenteren met de projectie van een lichtbundel uit een laserlampje op een kaart(puzzel), die wordt afgebogen door een prisma.

Als je daar belangstelling voor hebt, bieden we tijdens Geoscouten enkele prisma's en bouwpakketten voor een sextant aan.

Na de instructie kunnen geïnteresseerden aan het eind van de ochtend tijdens het “knutsel deel van het programma” de instructie kaart en kompas met Bevers en Welpen volgen, waarbij we o.a. een verband leggen met onderdelen uit de progressiematrix van Scouting:

• de belevingswereld, motoriek en cognitieve vaardigheden van Bevers en Welpen;
• uitdagende Scoutingtechnieken in Hotsjietonia, en de Bever badge Steven stroom halen;
• uitdagende Scoutingtechnieken in de Nishaani-plaats van de Welpen en het insigne spoorzoeken, met vaardigheidseisen op drie niveaus;
• kaartlezen en speurtochten met routetechnieken bij Welpen;
• spelletjes om Welpen vaardigheden aan te leren;
• thema en geheimschriften verwerken in een speurtocht;
• kompas gebruiken met Welpen;
• raakvlakken met de activiteitengebieden buitenleven en samenleving.

Na de lunch loop je zondagmiddag een tochtje in het natuurgebied de Bedafse Bergen, dat op maar enkele kilometers afstand van het Scoutcentrum ligt. In de Middeleeuwen ontstond daar een zandstuifrug, die met hoogten tot 25 meter in stand wordt gehouden. De zandstuifrug wordt geflankeerd door een heideveld, waar een oud karrenspoor doorheen loopt. Daar komt kaartinterpretatie aan bod en pas je uiteenlopende kaart- en kompastechnieken en routetechnieken toe.

We gebruiken op het Scoutcentrum blokhut d’n Burcht als binnen accommodatie (in het kaartje is d’n Burcht nummer 1). Je kampeert daar vlakbij in jouw eigen shelter, hangmat of onder een tarp.

Het programma van Geoscouten eindigt zondag 16 november 2025 om circa 16:30 uur.